7. Sandhi (Borrowed from Sanskrit) - Part 1

7. Sandhi (Borrowed from Sanskrit)

Part 1: Sandhi in Words Borrowed from Sanskrit 

Sandhi is the fusion of sounds across word boundaries and the alteration of sounds due to neighboring sounds or due to the grammatical function of adjacent words. These processes are traditionally referred to as sandhi. 

Sandhi is a specialized concatenation operation found in many Indian languages. The word sandhi  means 'union, fusion, junction.' Sandhi can be defined as the transformation caused by the close contact (sannikarshaM) between two letters - the last letter of one word and the first letter of the next word.

The 'rules of sandhi' describe the manner in which vowels and consonants in different words are modified when two words are brought together and pronounced in quick succession. This process allows one to combine roots, suffixes and prefixes in innumerable combinations to generate a variety of new words with different shades of meaning.

Mastery of sandhi is essential for analysis and synthesis; it will take a long way toward understanding written prose as well as to gain speaking skills approximating that of native speakers. A beginner need not master all the nuances of sandhi; a familiarity will suffice to understand others and conduct transactions.

1. Sandhi Ideas Borrowed from Sanskrit

The three most popular sandhis in Sanskrit are savarNadIrgha sandhi (the elongation of like vowels),  Guna sandhi  and the Vriddhi (growth) sandhi. All these three sandhis are equally popular when Sanskrit words are used in Telugu.       

1.1 "Elongation of Like-Vowels" Sandhi

This sandhi occurs when the first word ends in a vowel and the next begins with a "like" vowel. Then we can join these two words into one by replacing the two vowels by a single long vowel.

సూత్రం: అ ఇ ఉ లకు సవర్ణములైన అచ్చులు పరంబైనపుడు దీర్ఘము ఆదేశమగును.  

The three vowel pairs relevant for this sandhi are: అ , ఆ  (a, A); ఇ, ఈ  (i,  I); and ఉ, ఊ (u, U). When these vowels join themselves (i. e., when like vowels combine) the result is the corresponding long vowel. For example,

అ/ ఆ  +  అ/ ఆ   =  ఆ 

ఇ/  ఈ  +  ఇ/  ఈ =   ఈ 

ఉ/ ఊ  +  ఉ/ ఊ =  ఊ 

Ex. 1.  అ  +  అ   =  ఆ (a  + a =  A)

నియమ + అనుసారం = నియమానుసారం 

ni-ya-ma  +  a-nu-sA-raM = niyamAnusAraM

rule  +  according to  = according to rule

Ex. 2.  అ  +  ఆ   =  ఆ (a  + A =  A)

 హిమ + ఆలయ = హిమాలయ 

hi-ma  +  A-la-ya  =  himA-la-ya, (not, himalAyA)

snow  +  abode    =    abode of snow

In the above examples, the two bold-faced short 'a's on the left combine to yield the long ‘A’ in boldface, on the right side of the equal sign.  

Ex. 3. ఆ  +  అ    =  ఆ (A  + a  =  A)

విద్యా  + అర్థి = విద్యార్థి  

vi-dyA  + a-rthi = vidyArthi

education  +  seeker = student

Ex. 4. ఆ  +  ఆ   =  ఆ (A  + A =  A)

మహా + ఆత్మ = మహాత్మ 

ma-hA  + A-tma = ma-hA-tma

great  +  soul = great soul

The long A on the right side of the equal sign is the result of sandhi.

Ex. 5. ఇ +  ఇ =   ఈ ( i + i =  I)

కవి + ఇంద్రుడు = కవీంద్రుడు

ka-vi  + iM-dru-Du = kavIMdruDu

poet  +  king = king of poets

           

The long I on the right side of the equal sign is the result of sandhi.

Ex. 6.  u  +  u =  U

ఉ  +  ఉ =  ఊ 

భాను + ఉదయము = భానూదయము 

bhA-nu  + u-da-ya-mu = bhA-nU-da-ya-mu

Sun  +  rise = sunrise

           

The long U on the right side of the equal sign is the result of sandhi.

1.2.        "GuNa" (గుణ) Sandhi

సూత్రం: అ  కారమునకు ఇ, ఉ లు పరంబైనపుడు ఏ, ఓ లు ఆదేశమగును. 

The three vowel pairs in question are once again: అ, ఆ  (a, A); ఇ, ఈ  (i,  I); and ఉ, ఊ (u, U). When  అ, ఆ (a or A)  fuse with  ఇ, ఈ  (i or  I)  the result is  ఏ (E).  When  అ, ఆ (a or A)  fuse with  ఉ, ఊ (u or U)  the result is  ఓ (O),  as shown below:

అ, ఆ  (a, A)  +  ఇ, ఈ  (i,  I)  =  ఏ (E)

అ, ఆ  (a, A)  + ఉ, ఊ (u or U) =  ఓ (O)

(i. e., when unlike vowels combine, rule is invoked.)

Because the vowels ఏ (E) and ఓ (O) are called "guNa" (గుణ) characters, this is called the గుణ సంధి  (guNa saMdhi).

Ex. 1. అ + ఈ  = ఏ  (a + I = E)

పరమ + ఈశ = పరమేశ        

pa-ra-ma +  I-Sa = paramESa

supreme + lord = the supreme lord

గణ + ఈశ = గణేశ 

ga-Na  +  I-Sa = gaNESa

troop + lord = the Lord of the troops

Ex. 2. ఆ + ఈ  = ఏ  (A + I = E)

మహా + ఈశ = మహేశ        

ma-hA  +  I-Sa = mahESa

supreme + lord = the supreme lord

The long E on the right side, shown in bold,  is the result of sandhi. (The N is not a long 'n'; it stands for, in the RTS notation, the retroflexed nasal consonant.)

Ex. 3. అ + ఉ = ఓ (a + u = O)

పాండవ + ఉద్యోగ = పాండవోద్యోగ 

pAM-Da-va  + u-dyO-ga = pAMDavOdyOga

Pandava  + achievement = Pandava's achievement

చంద్ర + ఉదయం = చంద్రోదయం 

caM-dra  + u-da-ya = caM-drO-dayaM

moon  +  rise = moonrise

           

In these two examples, the long  O on the right  is the result of sandhi.

           

1.3.  "Growth" Sandhi

This Sanskrit sandhi is equally popular when Sanskrit words are used in Telugu.

సూత్రం: అ కారమునకు ఎ, ఏ లు పరంబైన ఐ కారము, ఒ, ఓ లు పరంబైన ఔ కారము ఆదేశమగును. 

When the first word ends in  అ, ఆ (a, A) and the second word begins with one of the vowels ఏ (E), ఐ (ai), ఓ (O),  ఔ (au) then the later replaces the former. The rule here is explained below.

అ, ఆ  + ఎ, ఐ  = ఐ  (a, A + e, ai = ai)

అ, ఆ  +  ఒ, ఔ  = ఔ (a, A + o, au = au)

The vowels ఐ (ai) and ఔ (au)  are called the "growth" (vriddhi) forms respectively of ఇ , ఈ (i,  I) and ఉ , ఊ  (u, U).

Ex. 1. అ  +  ఎ  = ఐ (a + e = ai)

ఏక + ఏక = ఏకైక 

Eka  + E-ka = E-kai-ka

one + one = one and only     

Ex. 2. ఆ + ఔ = ఔ

మహా + ఔన్నత్యము = మహౌన్నత్యము 

ma-hA  + au-nna-tyaM = ma-hau-nna-tyaM

great + height = great status

1.4  "YA" Sandhi

Ex. 1.  ఇ + ఆ = యా (i + A = yA)

ఇతి + ఆది = ఇత్యాది 

i-ti  + A-di = i-tyA-di

thus + beginning = and so on     

1.5 Consonant Sandhis 

Case 1: Before vowels and voiced consonants other than nasals, the voiceless plosives are voiced. That is, under the above conditions క, చ, ట, త, ప (ka, ca, Ta, ta, pa) are replaced respectively by గ, జ, డ, ద, బ (ga, ja, Da, da, ba). In linguistics this replacement operation is indicated, symbolically, by a "greater than" sign.

క replaced by గ   

చ replaced by జ  

ట replaced by డ  

త replaced by ద  

ప replaced by బ  

Ex. 1.  త replaced by ద 

జగత్ + ఈశ = జగదీశ  

ja-ga-t  + I-Sa = ja-ga-dI-Sa

world + lord = lord of the world

భగవత్ + గీత = భగవద్గీత

bha-ga-vat  + gI--ta = bha-ga-va-dgI-ta

devine + song = song of the Lord    

This type of sandhi is alright in creating Sanskrit phrases.  However, when this is indiscriminately imported into Telugu it could lead to awkward transformations of letters. When the sandhi is unravelled to decipher the meaning, one tends to forget to  replace the voiced plosives by the original voiceless ones. Examples of such awkward formations are గల్పిక (ga-lpi-ka), గనుక (ga-nu-ka) which should have been కల్పిక  and కనుక. 

Case 2: Before nasal consonants, all plosives replaced by corresponding nasals. That is,

క, గ replaced by ఙ 

చ, జ replaced by ఞ 

ట, డ replaced by ణ 

త, ద replaced by న 

ప, బ replaced by మ 

These cases are found in highly Sanscritized texts and is best left for future study.  Only "త, ద replaced by న" is shown below.

Example 2. త, ద replaced by న 

జగత్ + నాథ = జగన్నాథ 

jagat + nAtha = jagannAtha

world + lord = lord of the world      

Case 3: త్ ( t ) before voiced జ  ( j ) or ల  ( l ) becomes, respectively జ  ( j ) or ల  ( l ).

Ex. 3.  సత్ + జనులు = సజ్జనులు 

sat + ja-nu-lu = sa-jja-nu-lu

good + people = good people           

Case 4: త్ ( t )  and ద్ (d) before voiceless చ (ca)  replaced by చ (ca), resulting in a double చ (ca). 

Ex. 4.  సత్ + చిత్ + ఆనంద = సచ్చిదానంద 

sat + cit + A-nanda = sa-cci-dA-nanda

existence + thought + bliss = pure consciousness    

Case 5: Final స్  (s) not preceded by అ (a)  or ఆ (A) replaced by ర్ (r) before a vowel or a voiced consonant.

Ex. 5.  నిస్ + భయం = నిర్భయం 

nis + bha-yaM = nir-bha-yaM

without + fear = fearless

Case 6: Final అస్ (-as) replaced by  ఒ (-o) before a voiced consonant.

Ex. 6.  అధస్ + ముఖము = అధోముఖము 

a-dhas + mu-khaM = a-dho-mu-khamukhamu  

down + face = downward face 

మనస్ + అభిలాష = మనోభిలాష 

manas + abhilAsha = manObhilAsha

mind + desire = mind's desire; wish.

Exercises

1. Read the following phrases aloud. Is there a sandhi? If so, separate the constituent words. You do not have to identify the underlying rule. To help you, the RTS transliterations and English meanings are shown for some words.

తల్లిదండ్రులు (ta-lli-daM-Dru-lu) = mother and father,  parents
లక్షాధికారి (la-kshA-dhi-kA-ri) = Lord of a lakh, a rich person
న్యాయాన్యాయములు (nyA-yA-nyA-yA-lu) = justice and injustice

దేశోద్ధారకులు  
దేవేంద్రుడు 

(2) Identify the name of the sandhi in the words listed below: 
(a) గురూపదేశం, రామాలయం, మునీశ్వరుడు, ప్రళయాగ్ని, శంకరాభరణము
(b) పరమేశ్వరుడు, సూర్యోదయము, మహౌషధము, అత్యధికం, సత్యాగ్రహం 
   

(3) The following are doublets.  No sandhi is involved, but the words are written together. Read them aloud and identify the two component words and their meanings.

ఆంధ్రప్రదేశ్                    ఆస్తిపాస్తులు       జన్మభూమి  

రంగులరాట్నం               మంగళవారం      భారతదేశం 

భార్యాభర్తలు                  ఆలుమగలు        గుర్రబ్బగ్గీ 

ధర్మయుద్ధం                   శనిగ్రహం            కేంద్రప్రభుత్వం 

శాకాహారం                     శంకుస్థాపన         

Answers
2(a) all are Elongation of Like-Vowels (సవర్ణదీర్ఘసంధి)
2(b)  పరమేశ్వరుడు = పరమ + ఈశ్వరుడు, ఆ + ఈ = ఏ , గుణ సంధి 
సూర్యోదయము = సూర్య + ఉదయము, అ + ఉ = ఓ,  గుణ సంధి
మహౌషధము = మహా + ఔషధము, ఆ + ఔ = ఔ,  గుణ సంధి
అత్యధికం = అతి + అధికం, ఇ + అ = య, Ya సంధి 
సత్యాగ్రహం = సతీ + ఆగ్రహం, ఈ + ఆ = యా, Ya సంధి